Mustafa Kemal Paşa, Ankara’daki çalışmalarını tamamladıktan sonra ordusunun başına geçmek üzere 12 Ağustos’ta cepheye hareket etti, Yunan ordusu da Kral Konstantin’in “Ankara’ya!” emrini vermesi üzerine 14 Ağustos’tan itibaren Sakarya Nehri’nin batısındaki mevzilerinden çıkarak yeniden yürüyüşe geçti. Savaş, Yunan birliklerinin 23 Ağustos’taki saldırısıyla başladı. Aşağıda Yunan saldırısının ilk anlarında yani başlarında yaşananlar tüm detaylarıyla kısa bir şekilde anlatılmaktadır:
“23 Ağustos’ta Türklerin sağ kanadına bir tümenle saldırdılar ve bütün bir gece süren çarpışmalardan sonra, onları Mangal Dağından çekilmeye zorladılar. Mustafa Kemal, bu ilk başarısızlık karşısında çok sert bir emirle, talimat almadan geri çekildiği için tümen komutanım görevinden aldı ve ileride de bu gibi hallerin aynı şiddetle cezalandırılacağını bildirdi. Artık ordu, bir tek Yunan askerinin bile, Türkiye’nin kalbine ayağını basmasına göz yummayacaktı.”
Mangal Dağı’nın kaybedilmesini izleyen günlerde Yunan ordusu saldırılarını Türk ordusunun sol kanadı üzerine yoğunlaştırdı. Bu saldırılar sırasında savunma hatlarımızda yer yer kırılmalar meydana gelirken bazı birliklerimiz geri çekilmek zorunda kaldı. Böylece güneye doğru uzanan savunma hattımızın sol kanadı doğuya doğru yön değiştirdi. Yunan ordusu da bundan cesaret alarak önemli bir savunma noktası olan Çal Dağını almak için harekete geçti.Başkomutan Mustafa Kemal’in emrini alan Türk birlikleri tutunabildikleri her noktayı kahramanca savunarak Yunan ordusunun saldırı gücünü kırdılar. 11. Eylül’de de karşı taarruza geçerek düşmanı geri püskürtmeyi başardılar. 13 Eylül’e gelindiğinde ise Sakarya Nehri’nin doğusunu düşmandan temizleyerek büyük bir zafer kazandılar.
Sakarya Zaferi’nin Sonuçları ve Önemi
Sakarya Meydan Savaşı’nda kazanılan zafer bütün yurtta günlerce süren coşkulu sevinç gösterileriyle kutlandı. Türk tarihinde önemli bir dönüm noktası olan bu zaferle birlikte Türklerin 1683 yılındaki İkinci Viyana Kuşatması’ndan beri devam eden geri çekilişleri Sakarya boylarında durduruldu. Sakarya Meydan Savaşı’ndan sonra Yunanlılar taarruz gücünü kaybedip savunmaya çekilirken askeri alandaki üstünlük Türk tarafına geçti.
Sakarya Meydan Savaşı sırasında Başkomutan Mustafa Kemal yaralı olmasına rağmen cephede bizzat bulundu. Böylece emirlerin eksiksiz uygulanmasında ve mücadelenin kararlılıkla yürütülmesinde önemli bir rol oynadı. TBMM de onun bu fedakârlıklarını unutmadı ve kendisine 19 Eylül 1921 tarihli toplantısında “Mareşallik” rütbesi ile “Gazilik” unvanı verdi.
Sakarya Zaferi’nin ardından 13 Ekim 1921’de TBMM Hükümeti ile Sovyetler Birliği’ne bağlı Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan arasında Kars Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayla daha önce imzalanmış olan Moskova Antlasması’mn hükümleri söz konusu Kafkas Cumhuriyetleri tarafından da kabul edildi. Böylece doğu sınırımız bugünkü şekliyle kesin biçimde çizilmiş oldu.
Sakarya Zaferi’nin siyasi alandaki sonuçlarından biri de TBMM Hükümeti ile Fransa arasında 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşrnası’dır. Ankara Antlaşmasıyla Türkiye ile Fransa arasındaki savaş durumu sona erdi ve Fransa, Hatay dışında işgali altında bulundurduğu topraklarımızdan çekilmeyi kabul etti. Böylece Güney Cephesi’nde savaş durumu sona ererken bu cephedeki birliklerimiz Batı 44 Cephesi’ne kaydırıldı.