Mide-bağırsak nezlesi (gastroentritis) bakteri ya da virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Vakaların yüzde altmışından rotavirüsler, yüzde yirmisinden salmonel (besin zehirlenmelerinde en sık görülen bakteri türü), şigella (şigella enfeksiyonu) ya da koli basilleri sorumludur, ancak ishal vakalarının yüzde kırkında hastalığa neden olan bulaşıcı etken tespit edilemez. Geri kalan yüzde yirminin kökeninde giardia lamblia, amipler ya da maya (kandidiyaz) ve küf mantarları gibi parazit mikroorganizmalar vardır. Bu hastalık etkenleri, genellikle bozulmuş besinler aracılığıyla bedenimize girer. Mide-bağırsak nezlesi iki şekilde ortaya çıkar. Bunlar ya kolik türü sancılar, kusmanın eşlik etmediği, lapamsıyla sulu arası veya balgamlı ve kanlı ishal yoluyla kendini gösteren bağırsak iltihabı, ya da ishal ve kusmayla kendini gösteren mide ve bağırsak sorunlarıdır. Her iki durumda da hafif ila yüksek ateş görülebilir.
Belirtiler birdenbire ortaya çıkar: Çocuğunuz bir öğünden diğerine, aniden mide bulantısı ve kusma sorunu çekmeye başlayabilir. Hastalığın ne kadar ağır geçeceği, su kaybının boyutuna ve bunun neden olduğu, yaşamsal önem taşıyan tuzların (elektrolitlerin) azalmasına bağlıdır. Çocuğunuzun yaşı ne kadar küçükse, sıvı kaybı vücudun o kadar çabuk kurumasına ve yaşamsal tehlike doğmasına yol açar. Hastalık mikroplan bağırsak zarının üstünde üreyerek tehlikeli miktarlara ulaşınca ishal başlar. Mikrobun türüne göre, bağırsak zarı normalin dışında bir tepki verir ve bağırsakta aşırı sıvı birikir. Bu yüzden dolaşımdaki kanda ve vücut hücrelerinde su ve elektrolit (mineral) dengesi bozulur. Bunun sonucunda bir iç zehirlenme ve kuruma (eksikoz) yaşamı.
Basit akut ishal vakalarının tedavisinde su ve elektrolit kaybı olabildiğince çabuk telafi edilir ve bağırsak zarı hasar görmesin diye, hastaya kolay sindirilebilecek besinler verilir. Hasta sürekli tartılarak, kilo kaybı ve böylece su kaybının miktarı saptanır. Toplam vücut ağırlığı yüzde beşinin altında bir kilo kaybı varsa, akut ve basit ishali olan bir çocuk genellikle, yarı geçirgen hücre zarından hızla geçme özelliği kazandırılmış elektrolit sıvısının en kısa zamanda verilmesiyle tedavi edilebilir. Gerek kanlı ishallerde, gerekse de çocuk yuvası, yurt ve okullarda aynı anda çok sayıda vakanın görülmesi halinde, hastalık nedeni olan mikrobun belirlenmesi gerekir. Hastalığın seyri şüphe uyandırıyorsa ve bebeklerde vücut ağırlığı yüzde besinden fazla kilo kaybı varsa, çocuğun hastanede tedavi edilmesi gerekir.
En Sık Görülen Belirtiler: 1) Mide ve bağırsak şikayetleri 2) İshal, bazen de kusma 3) Kolik tarzı karın ağrıları 4) Hafifle yüksek arası ateş
Doktora Gitmek Gerekir mi: Bebeğinizde ishal ve/veya kusma altı saatten uzun sürerse lütfen doktora gidin. Daha büyük çocuklarda, çocuğunuzun durumu on iki saatten fazla bir süre geçmesine rağmen düzelmediyse, doktora gitmeniz gerekir. Çocuğunuz sadece mide kramplar çekiyorsa ve ishali varsa, apandisit olasılığı da dikkate alınmalıdır.
Doktorunuzun Yapabilecekleri: Doktor ilk önce kesin bir teşhis koyacaktır. Su kaybının dengelenmesi (rehidrasyon) için doktorunuz yeterince sıvı verilmesini önerecektir. Durdurulamayan kusmalarda kan dolaşımına doğrudan serum vererek sıvı kaybını karşılayacaktır. Kusma dürtüsünü durdurmak için, fitil veya damla verebilir.
Sizin Yapabilecekleriniz: Vücut ağırlığının yüzde beş ila onuna denk gelen sıvı kaybı, eczaneden alabileceğiniz, yarı geçirgen hücre zarından hızla geçme özelliği kazandırılmış elektrolit çözeltileriyle (ishal için şeker tuz paketi) dengelenebilir. Kaybı dengelemek için, üç dört saat içinde vücut ağırlığına göre kilo başına 3o ila 8o mililitre sıvı verilmelidir. Yani bebeğin vücut ağırlığı beş kiloysa, beş dakika içinde ortalama 6,5 mililitre sıvı vermek gerekir. On kiloya kadar bebeklerde buna ek olarak her gün kilo başına 100 mililitre süt ya da tatlandırılmış çay verilmelidir.
ıo ila 20 kilo arası çocuklarda her gün kilo başına 50 mililitre, 20 kilonun üstündeki çocuklarda her gün kilo başına 20 mililitre sıvı gerekir. İshalli her dışkılamadan sonra yeniden kilo başına ıo mililitre elektrolit çözeltisi içirilir. Vücut ağırlığını altı saatte bir tartmak gerekir. Kilo kaybı artmamalı, mümkünse azalmalıdır. Kusma durumlarında elektrolit çözeltisi buzdolabında tutulmalı, sıcaklığı 4 ila 8°C arasında olmalıdır. Her beş ila on dakika arasında bu sıvıdan 5 ila ıo mililitre, yani 1/2 ila 2 yemek kaşığı içirilmelidir. Bebekleri emzirmeye devam edin, çocuklara normal besinlerini verin. Burada tek önemli olan nokta, kaybedilen sıvının yerine konmasıdır.