Dünya üzerinde yaşayan insanların her birinin farklı özellikleri vardır. Siyah tenli insanlardan çekik gözlü insanlara kadar birçok insan ırkı dünya üzerinde yaşamaktadır. Sadece insanlar değil tüm canlılar birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Örneğin balinaların kuyruk yapıları, balinaların kimliğini tespit etmede kullanılmaktadır. Her bir balinanın farklı bir kuyruk yapısına sahip olmasını nasıl açıklarız? Canlılar dünyasında bu çeşitlilik nasıl oluşmaktadır? Sizce bu çeşitliliğin sebebi hücre bölünmesi ile ilgili olabilir mi? Hücre bölünmesinin mitoz ve mayoz olarak iki şekilde gerçekleştiğini belirtmiştik. Bu bölümde mayozun canlılar açısından önemini ve mitoz ile mayozun farklarını öğreneceğiz.
Mayozun Önemi
Eşeyli üreme, erkek üreme hücresinin dişi üreme hücresini döllemesiyle oluşur. Oluşan yeni canlının genetik yapısı erkek ve dişi üreme hücrelerinin bir araya gelmesi ile oluşur. Üreme ana hücrelerinden üreme hücrelerinin oluşmasını sağlayan hücre bölünmesine mayoz denir.
Doğada yer alan canlıların çok farklı özellikleri vardır. Resimde gördüğünüz çitanın kürkündeki desenler, arıların birbirleri ile olan iletişimleri gibi daha birçok özellik, canlılarda nesilden nesile aktarılmaktadır. Bu özellikler bir sonraki nesle değişmeden ya da çok az miktarda değişerek aktarılmaktadır. Çitanın yavrusunun kürkündeki desen annesininkine benzemekle birlikte, tıpa tıp aynı değildir. Canlılar-daki bu duruma biyolojik çeşitlilik denir. Biyolojik çeşitliliğe neden olan en önemli olay, mayozdur. Mayoz sonucu canlıların genetik bilgilerinde kısmi değişimler yaşanır. Mayozun canlılar açısından bir diğer önemi de kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalmasını sağlamasıdır. Bir hücre, iki takım kromozom içeriyorsa 2n, tek takım kromozom içeriyorsa n kromozomludur. Mayoz sonucunda 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinden n kromozomlu üreme hücreleri oluşur. Döllenme sonucunda n kromozomlu üreme hücreleri, 2n kromozomlu yavru canlıyı oluşturur. Mayoz sonucu kromozom sayısı yarıya inmeseydi canlılar arasında kromozom sayısı korunamazdı.
Mayoz Nasıl Oluşur?
Eşeyli üremenin gerçekleşmesi için üreme hücrelerinin oluşumu çok önemlidir. Canlıların üreme organlarında yer alan üreme ana hücreleri, mayoz sonucunda üreme hücrelerini oluşturur. Mayoz sadece üreme ana hücrelerinde görülür.
Mayozun arka arkaya iki bölünme sonucu meydana gelir. Mitozda olduğu gibi mayoz başlamadan önce hazırlık evresi ile hücre bölünmeye hazır hale gelir. Bir hücrede biri anneden, diğeri babadan gelen kromozom çiftine homolog kromozom denir. Mayozun birinci bölümünde homolog kromozomlar arasında gen alış verişi yaşanır. Bu olaya parça değişimi denir. Parça değişimi, mayoz sonucunda oluşan yavru hücrelerin birbirinden farklı genetik yapıda olmasını sağlar. Bu bölümün sonunda parça değişimi yaşayan bu kromozomlann ayrı kutuplara çekilmesiyle kromozom sayısı yarıya inmiş iki hücre oluşur. Mayozun ikinci bölümünün başında yeniden bir hazırlık evresi yaşanmaz. Bu bölümde, mitoz bölünmeye benzer bir süreç sonunda genetik yapısı birbirinden farklı toplam dört hücre meydana gelir.
Mayoz Bölünme Evreleri
