Atatürk, hayatı boyunca Türk milletini her alanda yükseltmek ve milli kültürümüzü çağdaş medeniyet seviyesinin üstüne çıkarmak için çalışmıştır. O, Türk inkılabı adı verilen bu çabalarını “Uçurumun kenarında yıkık bir ülke. Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar. Yıllarca süren savaş. Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni toplum, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız inkılaplar. İşte Türk genel inkılabının bir kısa ifadesi.” sözleriyle tanımlamıştır.
Atatürk, inkılap kavramını, Türk milletini geri bırakmış olan kurumların yerine çağdaşlığın gereklerine göre ilerlemeyi sağlayacak yeni kurumlar kurmak şeklinde tanımlamıştır. Bununla birlikte yenileşmeyi gerçekleştirirken milli benliğin korunmasına da büyük önem vermiştir. Çünkü o, çağdaşlaşmayı yalnızca milli bilince sahip toplumların başarabileceği bir iş olarak görmüştür. Aynı şekilde kendi düşünce sistemi olan Atatürkçülüğün özünü kültürel değerlerine ve geleneklerine son derece bağlı ama her türlü yeniliğe sonuna kadar açık bireyler yetiştirmeye dayandırmıştır. Böylece milliyetçilik ile medeniyetçiliği birleştirmiş ve konuyla ilgili düşüncelerini “Biz, kendi benliğimiz içinde ve kendi mizaç ve tabiatımızla ilerliyoruz ve ilerleyeceğiz.” sözüyle dile getirmiştir.
“Hayat ve yaşayışa hâkim olan kuralların zaman ile değişme, gelişme ve yenileşmesi zorunludur” diyen Atatürk, bu yenilenmeyi gerçekleştiremeyen milletlerin devamına imkân olmadığını görmüştür. Bu nedenle de sürekli çağdaşlaşmayı esas alan inkılapçılığı düşünce sisteminin temel ilkelerinden biri hâline getirmiştir. İnkılapçılık ilkesi hiçbir şeyin donup kalmasına ve kalıplaşmasına izin vermez. Toplumun zamanın akışına ve medeniyetin gereklerine uygun biçimde sürekli ilerlemesini öngörür.
Atatürk, inkılapçılık ilkesinin milletimiz için önemini
“Artık duramayız; mutlaka ileri gideceğiz, çünkü mecburuz! Medeni dünya çok ileridedir. Buna yetişmek, o medeniyet dairesine dâhil olmak mecburiyetindeyiz. Medeni olmayan insanlar, medeni olanların ayakları altında kalmaya maruzdur” sözleriyle dile getirmiştir. O, konuyla ilgili bir diğer konuşmasında “Medeniyetin icatları, fennin harikaları, cihanı değişiklikten değişikliğe sürüklediği bir devirde asırlık köhne zihniyetlerle, maziye düşkünlükle mevcudiyetin muhafazası mümkün değildir” diyerek çağdaşlaşmaya direnmenin yanlışlığına dikkat çekmiştir.
…
Atatürk’ün inkılapçılık ilkesi yeniyi, iyiyi ve güzeli esas alır. Başka bir deyişle, dünyanın neresinde olursa olsun, çağın en yeni ve en ileri uygulamalarının ülkemize getirilmesini savunur. İşte bu özellikleri nedeniyle inkılapçılık Türk toplumuna önemli faydalar sağlayan bir ilkedir. inkılapçılık ilkesi gereği yapılan köklü yenilikler sayesinde Türk milleti kendi kendini yönetmeye başlamış, çağdaş bir hukuk ve eğitim sistemine kavuşmuştur. Ayrıca ekonomide, bilimde ve güzel sanatlarda hızlı bir gelişme sürecine girmiştir. Atatürk inkılapçılık ilkesinin ülkemizin yenileşmesine ve gelişmesine olan katkısını “Kültürel ve sosyal alanda başardığımız işler, Türkiye Cumhuriyeti’nin ulusal çehresini kesin çizgileriyle ortaya çıkarmıştır. Yeni harfleri, ulusal tarihi, öz dili, sanatı, ilimsel müzik ve teknik kurumlarıyla kadını erkeği her hakta eşit, modern Türk toplumu bu son yılların eseridir.” sözleriyle dile getirmiştir.
Her zaman ve her yerde hareketliliği ve ilerlemeyi ifade eden inkılapçılık ilkesi, Atatürkçü Düşünce Sistemi’ne dinamizm kazandırmaktadır. Çünkü bu ilke hayatın çeşitli alanlarında yapılan inkılapları yeterli görmez. Bunların bir süre sonra ihtiyacı karşılayamaz hale geleceğini, bu nedenle de akla, bilime ve çağın gereklerine uygun şekilde devamlı yenilenmesini ister. Atatürk bu durumu “Başladığımız inkılap ve yenilik bir an bile durmayacaktır, bizden sonraki devirlerde de böyle olacaktır.” sözüyle ifade etmiştir. Böylece inkılapçılık ilkesi sahip olduğu bu dinamizm ile ülkemizdeki çağdaşlaşma çabalarının sürekliliğini sağlamıştır.