Mustafa Kemal üç gün süren tehlikeli bir deniz yolculuğunun ardından 19 Mayıs 1919 günü Samsun’a çıktı. 0, Samsun’a vardığı gün ülkemizin içinde bulunduğu durum ile ilgili Büyük Nutuk’ta şunları söylemiştir;
“Osmanlı Devleti’nin temelleri çökmüş, ömrü tamamlanmıştı. Osmanlı memleketleri tamamen parçalanmıştı. Ortada bir avuç Türk’ün barındığı bir ata yurdu kalmıştı. Son mesele bunun da taksimini sağlamaya çalışmaktan ibaretti. Osmanlı Devleti, onun istiklal”, padişah, halife, hükûmet, bunların hepsi anlamı kalmamış birtakım boş sözlerden ibaretti.”
Mustafa Kemal, Samsun’a çıkar çıkmaz güvenliği sağlamaya yönelik tedbirler aldı. İstanbul’daki yöneticilere ve Anadolu’da bulunan asker ve sivil yetkililere telgraflar çekerek yapılması gerekenler konusunda onları bilgilendirdi. Diğer yandan Samsun halkını aydınlatarak şehirde bir millî teşkilatın kurulmasını sağladı. 25 Mayıs 1919’da da kendisini daha güvende hissedebileceği bir yer olan Havza’ya gitmek üzere yola çıktı.
Mustafa Kemal, Havza’da halkın büyük ilgisiyle karşılaştı. 0, milli bilinci uyandırma çalışmalarını burada da sürdürdü. Şehrin ileri gelenleriyle karargahında yaptığı toplantıda onlara “Düşman bizi öldürmek niyetinde değildir. Düşmanın niyeti bizi diri diri gömmektir. Şimdi çukurun tam kenarında bulunuyoruz. Son bir gayretle kendimizi kurtarmamız mümkündür. Zaten başka bir imkan yoktur.” diye seslendi. Havzalılar da bu aydınlatıcı konuşmanın ardından bir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurdular.
Mustafa Kemal, Havza’da bulunduğu sırada Türk milletini uyandırmak ve harekete geçirmek için bütün yurttaki komutanlara ve sivil yöneticilere telgraflar gönderdi. Bu telgraflarında ateşkes hükümlerine uyulmaması ve askerlerin terhis edilmemesi emrini verdi. Onlardan, bulundukları yerlerde milli teşkilatlar kurmalarını istedi. Ayrıca köylere varıncaya kadar yurdun her yerinde düzenlenecek coşkulu protesto mitingleri ile İzmir’in işgalinin kınanması çağrısında bulundu. Onun bu çağrısı üzerine aralarında Havza’nın da bulunduğu pek çok yerde mitingler yapıldı,